ممدریش؛ نخستین بستنی ساز ایران ، شعر و ضرب المثل معروف این کاسب قدیمی چه بود؟ - لیتن

خبرنگاران-عباس منظرپور: رویخی نشاسته پخته با گلاب بود که در بشقاب های مسی به اندازه های مختلف ریخته می شد که هرکدام قیمت مشخصی داشتند. این بشقاب ها را روی خرده های یخ می گذاشتند و رویش یک پارچه سفید و تمیز می کشیدند. موقع فروش هم روی بشقاب ها شیره می ریختند. هوسانه های دیگری هم مانند یخ دربهشت و پالوده هم داشتیم. بگذریم... ممدریش بود که نخستین بستنی را ساخت و خامه به آن افزود. طرز تهیه آن را دیده بودم: اول خامه را به دور قالب می مالید و بعد آنقدر قالب را می گرداند تا خامه سفت می شد. بعد آن را می برید و داخل بستنی ای می ریخت که در حال زدن و بستن بود.

قصه های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

ممدریش قدی کوتاه، شکمی بزرگ و هیکلی چاق داشت. تنبانبندی می پوشید و وقتی هوا خیلی سرد می شد، کت خود را روی دست می انداخت. اصطلاحی در تهران رواج داشت که می گفتند هوا آنقدر سرد شده که ممدریش کتش را روی دست انداخته! ریشی انبوه، بلند و سیاه داشت که دو شاخه می شد و تا سینه اش می رسید. بستنی را با چرخ دوره گردی می فروخت و آنقدر معروف شده بود که برایش تصنیف هم ساخته بودند:

ز تهرون تا به قلهک تا به تجریش

عجب بستنی داره، ممدریش!

همسرش هم تقریباً همواره دنبال چرخ دستی او بود. ممدریش بعدها دکان کوچکی در خیابان ری، سر بازارچه نایب السلطنه خرید. او بچه نداشت و نمی دانم به چه مناسبت همان دکان را به خواهرزاده خود اکبر داد که بعدها به اکبرمشتی معروف شد. پس از چندسال ممدریش در سه راه امین حضور دکان کوچکی گرفت و تهیه همان بستنی را آغاز کرد اما دیگر کارش نگرفت و اکبرمشتی همچنان مشهور ماند. ناگفته نماند که چه در دکان قبلی و چه بعدی همسرش با او در مغازه زندگی می کرد.

اکبر هم با استعداد فوق العاده به توسعه کسب و کارش پرداخت. بستنی را با کیفیت خوبی تهیه می کرد و در تهران و ایران معروف شد. دکان های زیادی به نام اکبرمشدی باز شد و او هم هرسال آگهی می داد که اکبرمشدی شعبه دیگری ندارد ولی فایده ای نداشت. هم ممدریش و هم اکبرمشدی به جز شیر گوسفند از هیچ شیر دیگری استفاده نمی کردند. بستنی اکبرمشدی از ممدریش مرغوب تر بود. من خودم بارها اکبرمشدی را دیده بودم که از دکانی اوایل کوچه آب منگل، مقابل بازارچه نایب السلطنه بیرون می آید. در این دکان همواره قفل بود و فقط او به آنجا رفت وآمد می کرد. به گفته یکی از همسایه ها اکبر در همان دکان ثعلب داخل بستنی را به عمل می آورد و کلید آنجا را به کسی نمی داد و راز ساختنش را هم به کسی یاد نداد. شاید علتی که شاگردش عبدالله بعد از او از ساختن بستنی صرف نظر کرد همین بود که از اندازه و طرز تهیه ثعلب بستنی بی خبر بود. شاید دکان دوم ممدریش هم به همین علت رونق نگرفت. الله اعلم.

اکبرمشدی به مرور دکان را توسعه داد و همه دکان ها و زمین های اطرافش را خرید. در تابستان که گوسفندان به ییلاق می رفتند از همانجا شیر می آورد. ییلاقشان در کوه ها و روستای اطراف لالون و زاگون بود. اکبرمشدی همانجا باغ هایی خرید و درضمن برف کوهستان های آنجا را هم از اهالی می خرید. چون طبق یک سنت قدیمی اهالی هر دهی خود را مالک هرآنچه در اطراف ده بود می دانستند. برف را با قاطر و الاغ تا پای کامیون می آوردند و بار کامیون می کردند و به تهران می رساندند. همان بار برف بود که بستنی را به عمل می آورد. کارگران زیادی هم داشت ولی گل سرسبد آنها دو نفر بودند: عبدالله و بستنی پخش کن. برخی اوقات که از پشت در دکان رد می شدم عبدالله را مشغول پارو زدن و عمل آوردن بستنی در قالب های بزرگی می دیدم. اکبرمشدی فرزندی نداشت و به نوعی عبدالله فرزند او محسوب می شد.

----

منتشر شده در خبرنگاران محله منطقه 20 به تاریخ 1395/08/10*