شما ADHD ندارید، احتمالا یک خیالباف هستید! - لیتن

اختلال خیال پردازی ناسازگار (و نشانه اصلی آن یعنی تمرکز بیش از حد روی عوامل حواس پرتی) گاهی اوقات حتی به وسیله خبره ترین درمانگران به راحتی با ADHD اشتباه گرفته می گردد که خود منجر به تشخیص و درمان نادرست این اختلال می گردد. در واقع غیرعادی نیست که ADHD و خیال پردازی ناسازگار با هم اشتباه گرفته شوند، زیرا بسیاری از مردم بر این باورند که علایم این دو اختلال یکسان است، اما اینطور نیست.

افراد مبتلا به ADHD اغلب به عنوان افرادی خیالباف در نظر گرفته می شوند و به دلیل غوطه ور شدن در فکر و خیالاتشان مورد سرزنش قرار می گیرند. اما حقیقت این است که اختلالات و مسائل روانی دیگری هم مثل اختلال خیال پردازی ناسازگار وجود دارند که به واسطه آن ها فرد مدت زمان زیادی را در فکر و خیال سپری می نماید. مسئله ای که در این رابطه به وجود می آید این است که گاهی اوقات حتی روان درمانگران حرفه ای هم دلیل بروز این نشانه ها را به درستی تشخیص نمی دهند و آن ها را به شکلی کلیشه ای به اختلال ADHD منتسب می نمایند.

در ادامه این مطلب از خبرنگاران مگ، ما یاد می گیریم که چه عواملی این دو اختلال را از هم متمایز می نماید و با علائم و نشانه های منحصر به فرد و مشترک این دو اختلال آشنا می شویم، سپس روینمودهای درمانی منحصر به فرد هر یک از این اختلال ها را با هم مرور می کنیم. پس اگر شما هم فکر می کنید به اختلال ADHD مبتلا هستید، توصیه ما به شما این است که در ادامه همراه ما باشید تا با دلیل واقعی بروز مسائل تان آشنا شوید.

همه ما ADHD داریم!

می گویند افراد مبتلا به ADHD در هنگام مطالعه، پس از خواندن تنها 2 خط و رسیدن به یک کلمه خاص وارد دنیای فکر و خیال می شوند و برای مدت ها خیال پردازی می نمایند و از یک مفهوم فکری به سراغ مفهوم دیگر می روند. سپس بعد از گذشت مدتی نسبتا طولانی ممکن است ناگهان متوجه این مسأله بشوند که یادشان رفته قصدشان مطالعه برای امتحان فردا بوده و دیگر برای ادامه مطالعه انرژی و توانی نداشته باشند.

اما بیایید رو راست باشیم، برای کدام یک از ما تا به حال این مسأله اتفاق نیفتاده؟ کدام یک از ما درست وسط انجام وظایف کاری مان مشغول خیال پردازی در خصوص قرار دیدار عاشقانه مان نشده ایم؟

مگر غیر از این است که بزرگ ترین نشانه ADHD خیال پردازی افراطی و غیرقابل کنترل است؟ پس آیا همه ما به ADHD مبتلا هستیم؟

در واقع برای خیلی ها این سوال مطرح می گردد که آیا همه افراد ADHD دارند؟ زیرا همه ما هر از گاهی علائمی از این اختلال را از خود نشان می دهیم. در پاسخ به این سوال باید گفت مقوله ها و شرایط خاصی وجود دارد که ADHD را در مواردی خاص به یک اختلال تبدیل می نماید. در واقع در خصوص اختلال ADHD مجموعه ای از علائم فراگیر وجود دارند که کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار می دهند و باعث بروز اختلال در دو یا چند حوزه مختلف از زندگی می شوند.

این حوزه ها شامل محیطهای اجتماعی، تحصیلی/کاری و یا زندگی شخصی/خانوادگی می شوند. در واقع اگر گاهی اوقات خیال پردازی می کنید، اما در غیر این صورت به سایر وظایف شخصی و اجتماعی خود عمل می کنید، ADHD ندارید، با این حال ممکن است از اختلال خیال پردازی ناسازگار رنج ببرید که خود می تواند مسائل دیگری برای فرد ایجاد کند.

در حقیقت بین یک متفکر خلاق که زیاد خیال پردازی می نماید و داشتن معیارهای تشخیصی ADHD تفاوت وجود دارد. وقتی ADHD ندارید، به راحتی می توانید خود را از حالت خیال پردازی خارج کنید. اما هنگامی که شما ADHD دارید، فرایند خیال پردازی تشدید شده و برای مغز بسیار سخت است که خود را با واقعیت موجود انطباق دهد و فرایندهای خودتنظیمی را اجرا کند. این مسأله تا حدی به توانایی مغز برای انتقال خود از کاری به کار دیگر مرتبط است.

وقتی ADHD ندارید، می توانید کارها را نسبتاً آسان آغاز و متوقف کنید. اما در خصوص اختلال ADHD، این توانایی خود تنظیمی مختل می گردد. افراد مبتلا به ADHD ممکن است تشخیص ندهند که درگیر خیال پردازی هستند و در پایان دادن به این فرایند با مشکل روبرو شوند. اما فکر می کنید شرایط برای کسی که به اختلال خیال پردازی ناسازگار مبتلا است به چه شکل است؟

افراد مبتلا به اختلال ADHD ممکن است در هنگام خیال پردازی بیش از حد بر روی خیالات خود تمرکز نمایند. این حالت شدیدتر از آن چیزی است که افراد عادی هنگام خیال پردازی تجربه می نمایند. وقتی افراد مبتلا به ADHD خیال پردازی می نمایند، حتی اگر نام آن ها را صدا بزنید، ممکن است صدای شما را نشنوند. ممکن است لازم باشد درست در مقابل فرد بایستید تا توجه او را جلب کنید. این مسأله می تواند مسائلی را در روابط اجتماعی، مسائل تحصیلی یا در محل کار فرد ایجاد کند.

بنابراین در حالی که همه ما هر از گاهی خیال پردازی می کنیم، در خصوص اختلال ADHD این یک پدیده یک رفتار متمرکز و شدید است که بر عملکرد روزمره فرد تأثیر می گذارد.

خیال پردازی ناسازگار، برادر ناتنی ADHD

خیال پردازی ناسازگار شرایطی است که باعث می گردد فرد بیش از حد خیال پردازی کند. اگر فردی خیال پردازی ناسازگاری داشته باشد، ممکن است ساعت ها خیال پردازی کند، تا جایی که ممکن است این کار به رفتاری وسواس گونه تبدیل گردد. رویاهای این افراد بسیار واضح و دقیق هستند و می توانند داستان ها و شخصیت های پیچیده ای داشته باشند.

خیال پردازی ناسازگار با بعضی از اختلالات مربوط به سلامت روان مانند اضطراب، افسردگی، اختلالات تجزیه ای و اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) مرتبط است. تصور می گردد که این اختلال بیشتر بر بچه ها، نوجوانان و بزرگسالانی که سابقه سوءاستفاده یا ضربه روحی دارند تأثیر می گذارد، اگرچه همواره اینطور نیست.

افراد مبتلا به اختلال خیال پردازی ناسازگار، رویاهایی خودخواسته، واضح و همه جانبه دارند که در عملکرد روزانه آن ها اختلال ایجاد می نماید. افراد مبتلا به ADHD در حفظ تمرکز روی مسایل مختلف مشکل دارند. آن ها به راحتی حواسشان پرت می گردد و فراموش می نمایند که چکار قرار بود بنمایند. بر اساس مطالعاتی که در ژورنال روانشناسی بالینی منتشر شده است، از آنجایی که علائم ADHD و خیال پردازی ناسازگار با هم همپوشانی دارند، ممکن است بعضی از بیماران از سوی درمانگران تشخیص های نادرست دریافت نمایند.

این مطالعه نشان داد که 21 درصد از 83 شرکت نماینده ای که تشخیص ADHD داشتند، بعلاوه معیارهای تشخیصی خیال پردازی ناسازگار را نیز داشتند. این مطالعه نشان بعلاوه داد: در بعضی موارد در خصوص (افرادی) که علائم ADHD را از خود نشان می دهند، خیال پردازی ناسازگار ممکن است تصویر بالینی بهتری نسبت به تشخیص ADHD، از آن ها ارائه دهد و بعلاوه در ادامه نویسنده افزود که تشخیص نادرست ممکن است پیامدهای درمانی جدی در پی داشته باشد.

خیال پردازی ناسازگار در مقابل ADHD

افراد مبتلا به ADHD و خیال پردازی ناسازگار غالبا این علائم را به اشتراک می گذارند:

• آن ها شدیدا از حس تعلیق ناراحت می شوند.
• آن ها به راحتی حواسشان پرت می گردد و به نظر می رسد از محیط اطراف خود بی خبرند.
• مشکل خواب دارند.

در زیر شباهت ها و تفاوت های کلیدی بین افراد مبتلا به ADHD و خیال پردازی ناسازگار آمده است:

فانتزی کنترل شده در مقابل افکار سرگردان

خیال پردازی ناسازگار: با درگیر شدن در خیال پردازی هدفمند و شدید که ساعت ها به طول می انجامد، بعضی افراد تصمیم می گیرند در دنیای فانتزی درونی خود غوطه ور شوند و در آنجا گم شوند. بسیاری از خیالبافان ناسازگار به واقعیت های جایگزینی که ایجاد نموده اند معتاد می شوند.

ADHD: سرگردانی فکر به واسطه ADHD غیرعمدی و پراکنده است و اغلب امکان پرش از یک ایده به سناریوی دیگر را فراهم می نماید.

فرایند گسست در مقابل تمرکز بیش از حد

خیال پردازی ناسازگار: گسست به معنای جدا شدن عمدی از محیط و بدن خود برای اجتناب از تجربه آن هاست. ماهیت تجزیه ای خیال پردازی ناسازگار می تواند منجر به نادیده گرفتن مسئولیت های کوتاه مدت و بلند مدت گردد.

ADHD: در حالت تمرکز بیش از حد، افراد مبتلا به ADHD ساعت ها به شدت بر روی یک مسأله مورد علاقه یا فعالیت خاص متمرکز می شوند. این مسأله می تواند مانند حالت گسست به نظر برسد و باعث جدا شدن فرد از محیط اطراف گردد. با این حال، تمرکز بیش از حد معمولاً به وسیله محرک های خارجی، مانند یک بازی رایانه ای یا یک علاقه مندی تازه، تحریک می گردد و معمولاً خود به خود و کنترل نشده است.

درمان خیال پردازی ناسازگار در مقابل درمان ADHD

خیال پردازی ناسازگار: بعضی از خیال پردازان ناسازگار در این مطالعه گزارش دادند که شرایط آن ها با مصرف داروهای محرک بدتر شده است که دلیل آن تمرکز بیشتر بر روی تخیلات است.

ADHD: سرگردانی فکری مرتبط با ADHD با محرک ها و سایر داروهایی که تمرکز و توجه را هدف قرار می دهند قابل کنترل است.

همپوشانی علائم افسردگی، تنهایی و عزت نفس پایین

خیال پردازی ناسازگار: بر اساس این تحقیق، پریشانی عاطفی ممکن است زمینه ساز خیال پردازی ناسازگار باشد. در واقع ما هنوز اطلاعات پیوسته و طولانی مدت در خصوص عوامل خطرساز برای بروز خیال پردازی ناسازگار نداریم، اما قطعاً بین این اختلال با اضطراب اجتماعی همبستگی وجود دارد. بسیاری از افراد مبتلا به خیال پردازی ناسازگار شرح داده اند که چگونه خیال پردازی به آن ها یاری می نماید از یک واقعیت خشن (مانند تروما، افسردگی، اضطراب، و اضطراب اجتماعی) فرار نمایند.

ADHD: این مطالعه نشان داد که افراد مبتلا به ADHD و خیال پردازی ناسازگار بیشتر از افسردگی، تنهایی و اعتماد به نفس پایین رنج می برند. در واقع ADHD معمولا یک بیماری ژنتیکی است و تصور نمی گردد که نتیجه مستقیم تروما باشد.

این مطالعه خیال پردازی ناسازگار را به عنوان یک پدیده فکری مستقل توصیف می نماید که اغلب به عنوان یک عارضه جانبی، کمبود توجه ایجاد می گردد. این مسأله باعث می گردد که بعضی از پزشکان معالج معیارهای ADHD را در خصوص شخص برآورده شده ببینند، اما نه لزوماً برعکس.

علائم و نشانه های رایج ADHD

چند نشانه رایج در خصوص ADHD وجود دارد که ممکن است فرد مبتلا به این اختلال آن ها را تجربه کند، از جمله:

• فقدان مهارت های سازمان دهی و نظم بخشی
• کنترل ضعیف تکانه ها و تصمیمات ناگهانی
• حواس پرتی راحت
• مشکل تمرکز بر روی یک کار در یک زمان
• فراموش کردن مسایل
• مهارت های اجتماعی ضعیف به عنوان مثال. قطع حرف مردم یا گفتن حرف اشتباه در زمان نامناسب
• بی قراری زیاد/ نمی تواند برای مدت طولانی بی حرکت بنشیند
• اشتباهات ساده لوحانه
• خیال بافی

فردی که دارای ADHD است، با تمرکز روی مسایل مهم مشکل دارد و بنابراین علائم آن ها بیشتر به سازماندهی ضعیف و اشتباهات قابل اجتناب در کارشان به دلیل عدم تمرکز و بی توجهی مربوط می گردد. بعضی از افراد مبتلا به ADHD هم علائم مربوط به بیش فعالی را بیشتر از علائم بی توجهی تجربه می نماید. این بدان معنی است که مسایلی مانند بی قراری و تکانه های فیزیکی در بین آن ها شایع تر خواهند بود. این نوع ADHD در پسران شایع تر است و تشخیص آن آسان تر است.

علائم و نشانه های رایج خیال پردازی ناسازگار

همه افراد گهگاهی خیال پردازی می نمایند، بنابراین تمایز بین خیال پردازی معمولی و خیال پردازی ناسازگار لازم است. بعضی از رایج ترین نشانه های خیال پردازی ناسازگار عبارت اند از:

• انتخاب عمدی خیال پردازی
• خیال پردازی برای مدت زمان طولانی، که گاهی اوقات به چند ساعت می رسد.
• رویاهای بسیار دقیق و واضح
• رویاهای پیچیده با شخصیت ها و سناریوهای کامل
• قطع ارتباط با آنچه در اطراف آن ها می گذرد.

علاوه بر علائم فیزیکی خیال پردازی ناسازگار که در بالا ذکر شد، علائم دیگری نیز وجود دارد که به احساس ناسازگاری خیال پردازان در طول یا بعد از یک دوره خیال پردازی اشاره دارد. این علائم عبارت اند از:

• خیال پردازی با ایده شرکت در رویدادها و فعالیت های اجتماعی
• نرسیدن به به ضرب الاجل و مهلت های مقرر در محل کار یا مدرسه به دلیل حواس پرتی با خیال پردازی
• احساس گناه در خصوص خیال پردازی زمانی که آغاز به تأثیرگذاری بر دیگر جنبه های زندگی روزمره، مانند کار یا مدرسه می نماید.
• احساس اجبار نسبت به به خیال پردازی و احساس ناراحتی زمانی که نمی توانند.
• می خواهد خیال پردازی را متوقف نموده یا کاهش دهد اما نمی تواند.

خیال پردازان ناسازگاری که رویاپردازی شدید را تجربه می نمایند، اغلب عزت نفس پایینی دارند و از آن به عنوان مکانیزمی برای مقابله با رویدادهای زندگی واقعی استفاده می نمایند، اگرچه همواره اینطور نیست.

درمان خیال پردازی ناشی از ADHD

همانطور که گفته شد، خیال پردازی طبیعی است و اغلب راهی برای بروز خلاقیت و قدرت تخیل افراد برای مدتی کوتاه است. شما هم اگر هر از گاهی صرفا خیال پردازی می کنید و این مسأله هیچ تاثیری بر زندگی روزمره شما ندارد، جای نگرانی نیست. با این حال، اگر ADHD دارید و خیال پردازی مرتبط با ADHD را تجربه می کنید، کارهایی وجود دارد که می توانید برای حفظ تمرکز خود انجام دهید.

تمرین فکر آگاهی

طبق یک مطالعه که در سال 2017 صورت گرفته، بزرگسالان مبتلا به ADHD که تکنیک های فکر آگاهی را به طور منظم اجرا می کردند، دریافتند که می توانند توجه و تمرکز خود را بهبود بخشند. انواع مختلفی از تکنیک های بهبود تمرکز حواس وجود دارد که می توانید به وسیله آن ها سعی کنید تمرکز خود را بهبود ببخشید و زمانی که احساس می کنید فکرتان سرگردان است در مسیر درست بمانید. این تمرینات شامل مدیتیشن، تمرینات تنفسی و یوگا هستند.

درمان شناختی رفتاری (CBT)

درمان شناختی رفتاری نوعی درمان است که با هدف یاری به شما در شناسایی الگوهای فکری غیرمفید و جایگزین کردن آن ها با الگوهای درست، طراحی شده است. این شیوه درمانی برای یاری به مدیریت طیف گسترده ای از مسائل و اختلالات، از جمله اضطراب، افسردگی و OCD استفاده می گردد، اما بعلاوه می تواند برای افراد مبتلا به ADHD که خیال پردازی مرتبط با ADHD را تجربه می نمایند مفید باشد. این مسأله به این دلیل است که خیال پردازی ADHD یک رفتار غیر مفید است، و به وسیله درمان شناختی رفتاری، می توانید یاد بگیرید که علایم آغاز به خیال پردازی را شناسایی کنید و سعی کنید آن ها را متوقف کنید.

دارو درمانی

در صورتی که خیال پردازی مرتبط با ADHD در سایر زمینه های زندگی مشکل ساز گردد، دارو ممکن است به درمان بی توجهی گسترده تر یاری کند.

درمان خیال پردازی ناسازگار

خیال پردازی ناسازگار به خودی خود یک اختلال نیست و بنابراین هیچ درمان ساختارمندی برای آن وجود ندارد. با توجه به شیوع آن در افراد مبتلا به سایر مسائل مربوط به سلامت روان، درمان بیماری اصلی می تواند به شما یاری کند تا خیال پردازی ناسازگار را تحت کنترل خود درآورید، اما اگر فقط خیال پردازی ناسازگار دارید و مشکل دیگری ندارید، گزینه اصلی درمانی شما روان درمانی خواهد بود. به ویژه درمان شناختی رفتاری.

مانند خیال پردازی مرتبط با ADHD، درمان شناختی رفتاری می تواند به شما یاری کند تا رفتارهای غیر مفید خود را شناسایی نموده و طرز فکر خود را تغییر دهید، به خصوص اگر احساس می کنید همواره مجبور به خیال پردازی هستید.

این مطلب فقط جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با یک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منابع: Psychology Today, ADDitude Magazine, Your Brain Friend, The ADHD Centre