آمفیزم (پرهوایی ریه) - لیتن

نویسنده: دبورا تکاک

مترجم: مینا ناماعیلی

24روش درمانی برای تنفس آسان

وقتی پزشک آن کلمه را به زبان آورد؛ واقعاً برایتان مثل یک شوک بود. آمفیزم . تشخیص پزشک همانند پرده ی سیاهی بود که اطرافتان کشیدند. پرده ای که شما را از چیزهایی که واقعاً علاقمند به انجام آن ها بودید و افرادی که دوستشان داشتید جدا کرد و احساس کردید که دیگر - خوشبختانه یا بدبختانه - نمی توانید روی بدن خود چندان حساب کنید. دومین چیزی که راجع به آمفیزم فهمیدید هم یاریی به شما نکرد. آمفیزم خود عارضه ی بسیار نادری است و معمولاً در اثر آسم یا برونشیت مزمن، بغرنج تر می شود. هیچ درمان پزشکی یا راهی برای بازگشت راه های هوایی به شرایط اول، در صورت ابتلا به آمفیزم، وجود ندارد. خلاصه باید بگویید که با این ریه های فرسوده که عمرشان بیش از سن واقعی شماست گیر افتاده اید.

این بدترین قسمت قضیه بود.

اما بعد به چیز دیگری هم در مورد خودتان پی بردید و آن این که شما سرسخت تر و زیرک تر از آمفیزمتان هستید. به همین علت هم با خود تصمیمی گرفتید. با خود گفتید سال جاری سالی است که شرایط سلامت خود را تحت کنترل درمی آورید. می آموزید که چگونه زیرک تر باشید و آسان تر زندگی کنید. از این لحظه شما انرژی خود را برای انجام کارهایی که می خواهید به انجام برسانید ذخیره می کنید. با خواندن نکات زیر در خواهید یافت که چگونه می توان به این هدف دست یافت.

- همین حالا سیگار را ترک کنید!

بله. دکتر قبلا این مطلب را به شما گفته. اما شاید آنطور که باید بر آن تأکید ننموده است(1). دکتر هنری گانگ معتقد است هیچ گاه برای ترک سیگار دیر نیست. حتی اگر در دهه ی پنجم یا ششم زندگی خود سیگار را ترک کنید، از سرعت تخریب و زوال ریه ها کاسته می شود. حسن دیگر ترک سیگار: بلافاصله ظرفیت و توانایی شما برای انجام ورزش افرایش می یابد. نظریه ی غالب در مورد تأثیر سیگار در بروز آمفیزم چنین است: دود سیگار نوتروفیل ها را وا می دارد که به طور انتخابی به ریه ها مهاجرت کنند. نوتروفیل ها آن دسته از گلبول های سفیدی هستند که وظیفه ی مبارزه با عوامل بیماری زا را به عهده دارند و ظاهراً این گلبول آنزیم هایی ترشح می کنند که موجب تحلیل و خورده شدن بافت ریه می شود. در افراد عادی بین این آنزیم و آنتی تریپسین - یعنی ماده ای که آنزیم را مهار می نماید - تعادل وجود دارد. در موارد نادر افراد غیرسیگاری هم به آمفیزم مبتلا می گردند. در این افراد که دچار یک اختلال وراثتی نادرند آنتی تریپسین به میزان کافی وجود ندارد.

- از استنشاق دود سیگار دیگران بپرهیزید

همان قدر که دو سیگار خودتان برایتان مضر است، دود سیگار همسرتان و یا استنشاق هوای دود آلود یک سالن نمایش هم برایتان زیان آوراست. بنا به گفته ی گانگ همسر یک فرد سیگاری پس از چند دهه زندگی مشترک ممکن است در نتیجه استنشاق دود سیگار او دچار سرطان ریه شود.

- از مواد حساسیت زا دوری کنید

چنانچه حساسیت شناخته شده دارید و مواد حساسیت زا بر تنفس شما تأثیر می گذارند، اجتناب از این مواد هنگام ابتلا به آمفیزم از اهمیت مضاعف برخوردار است. (برای کسب اطلاع بیشتر در مورد کنترل حساسیت به فصل آلرژی مراجعه فرمایید).

- هر آنچه را می توانید تحت کنترل خود درآورید

راه های هوایی آسیب دیده قابل ترمیم نیستند. به گفته ی دکتر رابرت سندهاس تنها کاری که می توان انجام داد این است که بیاموزیم که چگونه می توان به شکل مؤثری تنفس کرد، از عضلات استفاده نمود و کارهای خود را به انجام رساند. به طور مثال اگر بتوانید وسایل آشپزخانه خود را طوری بچنید که کاری که قبلاً طی ده مرحله انجام می شد، اینک در 5 مرحله به انجام برسد، بسیار بهتر خواهد بود.

- ورزش

همه ی متخصصان در مورد اهمیت حیاتی ورزش منظم در مبتلایان به آمفیزم اتفاق نظر دارند. چه نوع ورزش هایی بهتر است؟ بنا به اظهار نظر دکتر رابرت تیگو پیاده روی احتمالاً برترین نوع ورزش برای کل بدن است. هم چنین به منظور ایجاد هماهنگی در عضلات قسمت های فوقانی هم انجام ورزش ضروری است. از وزنه های دستی 0/5 تا 1 کیلوگرمی برای تقویت عضلات گردن، قسمت های فوقانی شانه و قفسه ی سینه استفاده نمایید. این مسأله بسیار مهم است. زیرا افراد مبتلا به بیماری های مزمن ریه، بیش از سایر افراد از عضلات گردن و بخش های فوقانی دستگاه تنفسی استفاده می کنند. به نظر می رسد شنا برای مبتلایان به آسم و آمفیزم واقعاً مفید باشد. زیرا این ورزش به آنان امکان می دهد هوای بسیار مرطوبی را تنفس کنند.

- کاهش حجم غذا و افزایش وعده های غذایی

با پیشرفت بیماری و ایجاد انسداد بیشتر در راستا عبور هوا، ریه ها در اثر گیر افتادن هوا درون آن ها بزرگ تر می شوند. بزرگی ریه ها موجب وارد آمدن فشار به حفره ی شکم شده و در نتیجه فضای کمتری برای استاع معده باقی می ماند. به همین علت با خوردن شش وعده غذای کم حجم بیش از خوردن سه وعده غذای مفصل احساس راحتی می کنید. به عقیده ی دکتر تیگو برترین کار استفاده از غذاهای پرکالری کم حجم نظیر غذاهای سرشار از پروتئین است. ضروری است بدانید که طولانی شدن مراحل هضم غذا موجب راهنمایی خون و اکسیژن به طرف معده و دور شدن آن ها از دیگر نقاط بدن که ممکن است بیش از معده به خون و اکسیژن به طرف معده و دور شدن آن ها از دیگر نقاط بدن که ممکن است بیش از معده به خون و اکسیژن احتیاج داشته باشند می شود.

- حفظ وزن بدن در حد مناسب

برخی از مبتلایان به آمفیزم وزن زیادی داشته و تمایل به نگه داشتن آب و مایعات در بدن آنان ایجاد می شود. برای حمل و جابجایی وزن اضافه ی بدن، به انرژی بیشتری احتیاج است. پس هر چه وزن فرد به وزن ایده آل نزدیک تر باشد برای ریه ها بهتراست. مبتلایان واقعی آمفیزم بسیار لاغرند. زیرا مجبورنند شدیدتر تنفس نموده و انرژی بیشتری مصرف کنند. اگر وزنتان کمتر از حد طبیعی است، خودتان وظیفه شناس باشید و از کالری بیشتری مصرف کنند. اگر وزنتان کمتر از حد طبیعی است، خودتان وظیفه شناس باشید و از کالری بیشتری بهره ببرید. غذاهای سرشار از پروتئین منبع خوبی برای تأمین کالری به شمار می فرایند.

- قهرمان تنفس شوید

برای آن که بتوانید از هر تنفسی که می کنید نهایت بهره را ببرید، چند روش مختلف وجود دارند که عبارتند از:

- یکنواخت تنفس کردن

هنگامی که دکتر تیگو و همکارانش بر روی 20بیمار مبتلا به آمفیزم پیشرفته تحقیق کردند، دریافتند که این افراد حتی تحت شرایط عادی الگوی تنفسی نامنظمی داشتند. نمودار تنفسی آنان سراسر متشکل از تنفس های کوچک و بزرگ بود. دکتر تیگو و همکاران به این افراد الگوهای تنفسی عادی را آموزش دادند و حداقل در کوتاه مدت مؤثر واقع شد.

- تنفس با دیافراگم

این روش مؤثرترین روش برای تنفس است. بچه ها به طور طبیعی به این روش تنفس می کنند. اگر آنان را تماشا کنید، متوجه می شوید که با هر تنفس شکم آن ها بالا و پایین می رود (2). نمی دانید که با دیافراگم تنفس می کنید یا قفسه سینه؟ دکتر فرانسیسکو پِرِز به بیماران خود توصیه می نماید که دراز بکشند و دفترچه ی راهنمای تلفنی، به میزان دفترچه راهنما تلفن شهر خود را بر روی شکم خود قرار دهند و ببینند هنگام تنفس کردن چه اتفاقی می افتد.

- بازنگه داشتن راه های هوایی

به گفته ی دکتر گانگ اگر روزی 30 دقیقه در حالی که لب های خود را به هم می فشارید به آرامی عمل بازدم را انجام دهید، می توانید عضلات تنفسی خود را تقویت نمایید. سعی کنید مدت زمان انجام بازدم دو برابر عمل دم به طول انجامد. این کار باعث می شود ریه ها کاملاً از هوای کهنه تخلیه شده و هوای تازه به درون آن ها جریان یابد. هم چنین می توانید دستگاهی از داروخانه بخرید که هنگامی که در مقابل آن تنفس می کنید در برابر بازدم شما از خود مقاومت نشان دهد. این وسیله مانند یک دهانی پلاستیکی است که حلقه ای به انتهای آن متصل است. هنگامی که حلقه را می چرخانید قطر مدخل دهانی تغییر می نماید. ابتدا دهانه را تا حد ممکن باز کنید و یک دم عمیق و متعاقب آن یک بازدم انجام دهید. پس از انجام یک دم و بازدم کامل، تنفس بعدی را انجام دهید.

- مصرف ویتامین C و E

دکتر سندهاوس به بیماران مبتلا به آمفیزم مصرف 250میلی گرم ویتامین C دو بار در روز و 800 واحد بین المللی ویتامین E دو باردر روز را پینشهاد می نماید. (البته بدون تأیید و نظارت پزشک به خود درمانی با این ویتامین ها یا هر ویتامین دیگری اقدام نکنید). به گفته ی دکتر سندهاوس صحت روش ویتامین درمانی به اثبات نرسیده. ولی طبعاً نمی تواند زیانی داشته باشد. به عقیده ی وی ویتامین های C و E از آن جهت که دارای خاصیت آنتی اکسیدان می باشند ممکن است در این مورد مؤثر باشند. وی در ادامه می گوید: ما می دانیم که مواد اکسیدان موجود در دود سیگار موجب آسیب تماشا ریه ها می شوند .

- به خودتان اجازه دهید غمگین شوید

زندگی با وجود آمفیزم و بدون آن یکسان نیست. پس به توصیه ی دکتر پرز ضروری است به خود اجازه دهید از هر یک از مراحل غم و اندوه بگذرید (3). البته کمبودها و خساراتی متوجه شما می گردند. اما کمی بعد متوجه می شود که می توانید بیماری را تحت کنترل خود درآورید. به عقیده ی دکتر پرز آخرین مرحله ای که باید از آن عبور نمود، مصالحه کردن است. یعنی باید به جای آن که هر چیز را به طور مطلق خوب یا بد فرض کنید، گذشت و اغماض نمایید.

- تمدد اعصاب

اگر آگاهانه به بیماری به نام یک تهدید و خطر نگاه کنید، موجب تحریک یکسری مکانیسم های روانشناختی می شود که بیماری شما را وخیم تر خواهند کرد. هنگامی که دایماً در شرایط آماده باش به سر می برید، به مصرف اکسیژن بیشتری احتیاج پیدا می کنید. هشدار و آماده باش به وسیله فرایند تفکر که تحت کنترل شماست ایجاد می گردند. پس این بدان معناست که می توان مکانیسم های روانشناختی را هم (مثل فرایند تفکر) تحت کنترل درآورد.

- توجه خود را به حال معطوف سازید

دکتر پرز می گوید زمانی که در مورد بیمار کردن خود احساس گناه می کنید، جهت افکار خود را به سمت حال و آنچه اکنون در حال وقوع است معطوف نمایید. در مورد آنچه در گذشته اتفاق افتاده نمی توان کاری کرد. تنها می توان از آن تجربه آموخت. در این هنگام سرزنش خود و عصبانیت دو امر طبیعی اند. برترین کار آن است که راجع به احساس خود با کسی صحبت کنید و بعد آن را به دست فراموشی بسپارید .

- طراحی اهداف کوچک

یک روش برای معطوف ساختن توجه از، آمفیزم دارد مرا ناتوان می نماید به آمفیزم چیزی است که من می توانم آن را کنترل کنم، طراحی و معین اهداف کوچک و واقع گرایانه است. دکتر پرز ورزش را روش خوبی برای ارتقای اعتماد به نفس معرفی می نماید. وی می گوید: بر اساس شواهد و واقعیات جسمی خود اهدافی کوچک و واقعی در نظر بگیرید. جهت ارزیابی پیشرفت خود از جدول و نمودار بهره ببرید. این روش، سنجشی قابل رویت در مورد توانایی شما در انجام هر کار را به دست می دهد .

- پیوستن به گروه های توان بخشی

دکتر گانگ پیوستن به یک گروه توان بخشی تنفسی را توصیه می نماید. این گروه قادر است آموزش های لازم در مورد شرایط خاص شما را در اختیارتان گذارده و برایتان حمایت اجتماعی فراهم آورد. آمار نشان می دهد این قبیل برنامه ها از تعداد افراد احتیاجمند به بستری شدن می کاهند(4).

- از یکی از اعضای خانواده درخواست کنید تا نقش مربی را ایفا نماید

از یکی از اعضای خانواده بخواهید مربی شما شود و مواقعی که به تنگی نفس دچار می شوید شما را یاری دهد. دکتر پرز می گوید: یک مربی می تواند در انجام فنون اولیه ی تمدمد اعصاب و شل کردن عضلات به شما یاری کند. مربی می تواند کنار شما بنشیند و از شما در مورد فرایند فکری تان قبل و حین حمله سوال کند . وی در ادامه می افزاید: بیماران مبتلا به آمفیزم از نقطه نظر روانشناختی افراد بسیار طبیعی هستند و به محض آن که آنچه را در ذهنشان می گذرد به زبان می آورند. خود در می یابند که مسأله بسیار خنده دار و مضحک بوده و به محض آنکه آغاز به خنتماشا می کنند، عضلاتشان شل می شود و مجدداً قادر به تنفس عادی می گردند.

- خود را قرنطینه اجتماعی نکنید

به گفته ی دکتر تیگو باید از تعمیم دادن تنگی نفس به شرایط مختلف پرهیز کرد. برخی از بیماران با خود فکر می کنند: خوب، من به احتمال زیاد نمی توانم این کار را انجام دهم. و چون می ترسند مبادا با خارج شدن از منزل دچار تنگی نفس گردند، از رفتن به جاهایی که به طور معمول در آنجا لذت می برند اجتناب می کنند. اجازه ندهید بیماری شما را از اجتماع جدا سازد.

- سرعت مناسب برای انجام کارهای خود را بیابید

یک نکته دیگر که آموختن آن برای افراد مبتلا به آمفیزم واجب است این است که کارها را با سرعتی متناسب با توان خود انجام دهند. این افراد واقعاً قادرند آنچه را که می خواهند انجام دهند. به شرطی که آن را با سرعتی متناسب با بدن خود به انجام رسانند.

- زیرکانه تر عمل کنید

گاهی چیزهای کوچک قادرند تغییرات بزرگ ایجاد کنند. آیا می توانید محیط کار خود را طوری ترتیب دهید که با کوشش کمتر قادر به انجام کار بیشتری باشید؟ در مورد چیدن میز غذا چطور؟ آیا نمی توانید ظرف ها را به جای این که آن را ابتدا در جای دیگری بگذارید مستقیماً از آبچکان به میز غذا منتقل کنید؟ انجمن ریه آمریکا هم چنین توصیه می نماید که از یک میز چرخدار سه طبقه برای انجام کارهای منزل یاری بگیرید. صرفه جویی های کوچک نظیر آنچه گفته شد می توانند از اتلاف میزان زیادی انرژی جلوگیری کنند.

- تنظیم تنفس هنگام بلند کردن اشیاء

بنا به گفته ی انجمن ریه آمریکا اگر به یاد داشته باشیم که هنگام بلند کردن اشیاء در حالی که لب ها را جمع نموده ایم عمل بازدم را انجام دهیم، انجام کارهای منزل آسان تر خواهد شد. پس از بلند کردن شیء می توانید عمل دم را انجام دهید. به همین ترتیب اگر ناگزیر به بالا رفتن از پلکان هستید، هنگام بالا رفتن، بازدم و زمانی که می ایستید، دم را انجام دهید.

- از مصرف اسپری های غیر ضروری خودداری نمایید

طبق توصیه ی انجمن ریه آمریکا لازم نیست با استنشاق مواد ناشناخته بر مشکل تنفس خود بیفزاییم. برای حالت دادن و نگه داشتن موها، از نگه دارنده هایی که به صورت مایع یا ژل می باشند و هم از ضد عرق های جامد یا مایع استفاده نمایید. از مصرف اسپری های تمیزکننده ی وسایل منزل بپرهیزید.

- بگذارید آزاد باشند

منظورمان لباس هایتان است. لباس هایی انتخاب کنید که هنگام پوشیدن آن ها امکان اتساع معده و شکم وجود داشته باشد. یعنی باید از بستن کمربند، کرست و گن های سفت خودداری کنید. برای زنان احتمالاً پوشیدن کرست های تاپ مانند، راحت تر از کرست است. هم زنان و هم مردان می توانند به جای کمربند از بند شلوار استفاده کنند.

پی نوشت ها :

1. اشاره به نکته ی ظریفی است که حتی در کتاب های مرجع پزشکی به آن اشاره می شود: بسیاری از سیگاری ها ابراز می کنند که تا به حال هیچ پزشکی به آن ها نگفته است سیگار را ترک کنند. این وظیفه پزشکان را سنگین تر می نماید. ویراستار پزشکی

2. در حالت خوابیده به پشت. ویراستار پزشکی

3. منظور مراحل مختلف فرایند ی سوگ است که معمولاً پس از مرگ عزیزان یا از دست دادن عضوی از اعضای بدن ایجاد شده و نهایتاً ظرف 6 ماه تا یک سال رفع می شود. در کنترل واکنش سوگ برون ریزی احساسات، تشویق شده و نهی از گریه یا خشم توصیه نمی شود. ویراستار پزشکی

4. چنین گروهی در ایران وجود ندارد یا برای ما ناشناخته است. ویراستار پزشکی

منبع مقاله :

تکاک، دبورا، (1388) درمان های خانگی، مترجم: مینا ناماعیلی، ویراستار پزشکی: نوید محمدی، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم

منبع: راسخون