پیشنهاد کتاب اینگرید برگمن ، داستان زندگی من ، در زادروز اینگرید برگمن - لیتن

یکی از برترین کتاب ها در خصوص او کتاب اینگرید برگمن، داستان زندگی من که به وسیله آنتونیا شرکا ترجمه شده و نشر قطره آن را در حدود 600 صفحه منتشر نموده است.

در این اینگرید برگمن - برنده سه جایزه اسکار - داستان خودش را هم روی صحنه و هم بیرون از آن تعریف می نماید. این کتاب روابط او را با شخصیت هایی که می شناخت و با آن ها کار می کرد، از جمله سلزنیک، گاربو، بوگارت، گری کوپر و اینگمار برگمن را توصیف می نماید. بیش از همه، او داستان زندگی شخصی خود را فاش می نماید - کودکی اش در سوئد، ازدواج هایش (از جمله فرار دراماتیک و بحث برانگیز او با روبرتو روسلینی)، و در سال های انتهایی، نبرد او با سرطان. او در سال 1982 درگذشت.

دختر جوان که دامنی پشمی و ژاکتی دست باف به رنگ کرم به تن و یک جفت کفش راحتی تخت به پا نموده بود، با عجله و نگرانی به طرف لنگرگاه استراندواگن در استکهلم می رفت. در آستانه هجده سالگی، کمی درشت تر شده بود. همین یک سال پیش زن عمو هولدا به او گفته بود که سه جفت جوراب پشمی روی هم بپوشد تا پا هایش شکلی به خود بگیرند، اما این پیشنهاد تأثیر بسیار بدی روی اعتماد به نفس او گذاشته بود. در واقع، به تعبیر زن عمو، این دختر به شکل غم انگیزی لاغر بود.

دختر خیلی مردد و سخت خجالتی بود. از مردم و همه جهان می ترسید، و در آن لحظه به شدت هیجان زده شده بود. آن روز بدون شک مهم ترین صبح زندگی اش بود. عدم پیروزیتش می توانست به معنی پایان همهی امید هایش باشد. عمو اوتو معتقد بود که بین یک زن بازیگر و یک زن ولگرد، تفاوت زیادی وجود ندارد و می گفت: خانم جان، فایده یی ندارد سعی کنی متقاعدم کنی. من هم از آن صحنه های عاشقانه در سینما و تئاتر دیده ام و حاضرم سر هر چه می خواهی شرط ببندم که غائله به همان جا ختم نمی گردد.

دختر از بحث کردن صرف نظر نموده بود. می دانست که عمو سعی می کرد جای پدرش را بگیرد و نگران این بود که خوب تربیتش کند و اصول محکمی را در وجودش پایه گذاری کند، ولی عشق دختر به تئاتر و اصراری که به بازیگری داشت، بینهایت نگرانش می کرد. در مقام یک لوتری مؤمن، احساس می کرد مسئولیت نجات دخترک از یک زندگی شرم آور به او محول شده و به عنوان قیم او، خود را موظف می دید حرمت یاد پدر حفظ گردد. اما سماجت و قاطعیت برادرزاده اش را هم نادیده نمی گرفت و می دانست که اگر به صراحت و بی پرده با این عشق او مخالفت کند و حتی یک فرصت هم به او ندهد، دلش را خواهد شکست و این صحیح نبود.

بنابراین تصمیم گرفته بود این فرصت را به او بدهد. گفته بود: خیلی ممب، پولی را که لازم داری بهت می دهم. تا اگر می توانی وارد مدرسه سلطنتی هنر های دراماتیک بشوی. امتحان های لازم را هم بده، اما اگر قبولت نکردند، دورش را خط بکش؛ فهمیدی؟ دیگرنمیخواهم درباره اش صحبت کنی و می خواهم قول بدهی که همینطور باشد، چون می دانم آدمی هستی که به قولت عمل می کنی. موافقی؟ | موافق؟ حتی یک لحظه هم شک به دل خود راه نداده بود. به پول که احتیاج داشت، اما او پول داشت - پدرش موقع مرگ، پول ها را به عمو اوتو سپرده بود - چیزی که بیشتر لازم داشت آمادگی حرفه یی بود چون بدون آن احتمال پیروزیتش خیلی کم بود. اما فکر شکست را هم نمی توانست به فکرش راه دهد.

اگر قرار بود شکست بخورد، پس چرا خداوند اجازه داده بود که برای سال های متمادی در رؤیا هایش غرق گردد؟ البته در آن سال تعداد داوطلبان به هفتاد و پنج نفر می رسید و فقط تعداد کمی از آن ها به مدرسه راه پیدا می کردند. اما حتی با فرض اینکه هیأت داوران فقط یکی از این افراد را انتخاب می کرد، آن فرد می بایست او باشد. در غیراین صورت زندگی غیرقابل تحمل می شد. جلوی نمای بزرگ و طوسی رنگ تئاتر ایستاد. پشت آن ساحل بود و آن طرف تر ساختمان های هفت طبقه یی بود پر از آپارتمان و مغازه واداره که گنبد های مسی داشتند و در اثر نمکی که باد دریا های شمال با خود می آورد، به پوششی به رنگ سبز دریا آراسته شده بودند.

نفس عمیقی کشید. احساس می کرد به این شهر دریاچه ها و کشتی های بخار و آب های درخشان تعلق دارد. در صدمتری آن تئاتر، در آپارتمانی در خیابان استراندواگن در طبقه بالای استودیوی عکاسی پدرش متولد شده بود. به پله های سنگی پهن نگاه کرد. چهارچراغ بزرگ، با لامپ های گرد و مات - مثل پیاز های بزرگ - بر در ورودی مسلط بودند و در کنار در ها مجسمه هایی طلایی وجود داشت. در بین این مجسمه های الهه های هنر و علم، می شد سر تالیا - الهه تئاتر - را هم دید. به طرف در دفتر حرکت کرد و به قسمتی رفت که دربان در حال مرور لیست داوطلبانی بود که قرار بود آن روز صبح امتحان بدهند.

خانم برگمن؟ شماره شانزده هستید. خیلی به نوبت تان مانده. دوباره بیرون رفت؛ به آن طرف خیابان، به باغ کوچکی در لنگرگاه. به چشم های سر برنزی و غول آسای جان اریکسن ریشو - مهندس مخترع رزمناو زرهی - خیره شد. اولین دیالوگش را در فکر تکرار کرد و برای آن که بدنش را گرم کند، یکی دوبار بالا و پایین پرید. گشتی در کوچه پس کوچه ها زد و محو تماشای مرغ های دریایی یی شد که در آن اطراف پرواز می کردند و پایان یک ربع ساعت زودتر از موعد به تئاتر برگشت. چند هفته پیش، پاکت بزرگ قهوه یی رنگی را به تئاتر سلطنتی هنر های دراماتیک تحویل داده بود که حاوی سه قطعه یی بود که برای امتحان انتخاب نموده بود.

قرار بود هیأت داوران اجرای دو قطعه را از او بخواهد. بنابراین دو امتحان داشت و در هر دو مورد خطر مردود شدن وجود داشت. اگر در اولی شکست می خورد دربان پاکت قهوایی را به او پس می داد و همه چیز همان جا تمام می شد؛ اما در صورتی که پیروز می شد، پاکت سفید کوچکتری دریافت می کرد که در یادداشتی در آن تاریخ امتحان دوم و قطعه یی که قرار بود برای هیأت داوران اجرا کند، معین شده بود. اینگرید قطعاتی را برای تمرین با خانم گابریل آلو، معلم بازیگری اش، انتخاب نموده بود. به گابریل گفته بود: اولین بازی، مهمترین هم هست. تقریباً همهی دختر های شرکت نماینده نقش های خیلی دراماتیکی را اجرا خواهند کرد و بعد از لشکری از کامیل ها و لیدی مکبث های پریشان و گریان، خیلی محتمل است که داوران بخواهند چیز متفاوتی ببینند. چه طور است سعی کنم بخندانمشان؟

گابریل از پیشنهاد او استقبال نموده بود: فکر خوبی است. یک متن مجاری هست که برای این منظور عالی است. یک دختر روستایی دوست داشتنی و شاد، پسرک پررویی را که سعی دارد دلش را به دست بیاورد، با پررویی بیشتری به بازی می گیرد. با پرشی به آن طرف نهری می رود که آن دو را از هم جدا می نماید، جلویش می ایستد و دست به کمر می خندد. آغاز محشری است، نه؟ فکرش را بکن، از پشت صحنه می بری تو و همان جا وسط صحنه با پا های باز و دست به کمر می مانی. مثل این که بگویی: من اینجا هستم نگاهم کنید!

این همان متنی بود که انتخاب نموده بودم. خلاصه آن روز همان جا پشت صحنه به انتظار ماندم تا این که شنیدم صدایم می زنند. حین امتحان، آدم روی صحنه تنهاست. معمولاً کنار صحنه کسی هست که دیالوگ طرف مقابل را می گوید. در خصوص من، یکی از داوطلب ها دیالوگ های پسر روستایی را می خواند و قرار بود اگر چیزی یادم برود، کمکم کند. بالاخره نوبت من شد. یک خیز، یک پرش و بعد وسط صحنه بودم. با سرخوشی قهقهه یی سر دادم که آن طور که تصور نموده بودم بایست اثر فلج نماینده یی روی داوران می گذاشت. مکثی کردم و جمله اولم را گفتم. بعد نظری گذرا به جایگاه داور تماشاگران انداختم.

باورم نمی شد: هیچ کس نگاهم نمی کرد! داورانی که در ردیف اول بودند روی برگردانده بودند و با داوران ردیف دوم صحبت می کردند. از ترس خشکم زد و جمله دوم را پاک فراموش کردم. همبازی نامریی من سر خط را بهم رساند و بالاخره پیروز شدم دهان باز کنم. اما داوران با صدای بلند صحبت می کردند و سر و دست تکان می دادند، ناامید شدم. دست کم می توانستند صبر نمایند تا بازی ام را تمام کنم. نمی توانستم تمرکز پیدا کنم و دیگر هیچ چیز یادم نمی آمد. حالا چی باید بگم؟ این را زیرلبی به همبازی ام گفتم. اما قبل از اینکه او بتواند کمکم کند، رئیس هیأت داوران گفت: کافیست، خانم. مرسی. کافیست. نفر بعد.

به پشت صحنه برگشتم. دیگر نه چیزی می شنیدم و نه چیزی می دیدم. سالن انتظار را طی کردم و وارد خیابان شدم. افکار زیادی به سرم هجوم آورد… باید به خانه برمی گشتم و با عمو اوتو روبه رو می شدم. باید اعتراف می کردم که مرا بدون اینکه حتی بازی ام را ببینند، از صحنه بیرون نموده و حتى لایق کوچکترین توجهی ندانسته بودند. حرفهی من بدون آن که حتی آغاز شده باشد، تمام شده بود. دیگر زندگی ارزش ادامه دادن نداشت. به طرف پیاده رو حرکت کردم. فقط یک راه برایم به جای مانده بود، اینکه خودم را در آب بیندازم و تمامش کنم.

کنار کیوسکی که به مقصد جورگاردن و اسکانسن بلیت کشتی فروخته می شد ایستاد. مگس پر نمی زد. آن دور ها مرغان دریایی به چشم می خوردند که هیاهوکنان در پرواز بودند و بعضی دیگر روی آب پرسه می زدند. آن طرف تر برج زیبا و طلایی موزهی نوردیسکا به سختی دیده می شد. آب تیره و براق بود. یک قدم جلوتر رفت و به پایین نگاه کرد. البته آب تیره و براق بود و… کثیف هم. وقتی او را از آب بیرون می کشیدند، همهی آن لجن ها از سر و رویش سرازیر می شد. هیچ کس به فکرش خطور نمی کرد که او را با اوفلیا مقایسه کند که در آبی شفاف مثل بلور و معطر به عطر گل سوسن غرق شده بود. مجبور می شد همه آن کثافت ها را ببلعد. نه، به طور قطع زیادی بود. موقتاً فکر خودکشی را کنار گذاشت.

در اوج ناامیدی، برگشت و خیابان سربالایییی را پیش گرفت که دو طرفش مغازه بود و راه به خانه اش می برد. پا های بلند و باریکش، سنگین و خسته بودند. در خانه دو دختر عموی جوانش در انتظار او بودند؛ آخرین کسانی که دلش می خواست ببیند. آه، چه می شد اگر می توانست به اتاقش پناه ببرد و سیر گریه کند… ای کاش فقط مادر و پدرش زنده بودند، چه خوب می توانستند دلداری اش بدهند. چرا این قدر زود مرده بودند و حالا بریت و مارگیت حتی یک لحظه به او امان نمی دادند. چرا اینقدر دیر آمدی؟ تا حالا کجا بودی؟ چه سؤال های ابلهانه یی! چه طور می توانست برای آن دو مخلوق وحشتناک، با پوزخندی که به لب داشتند، اعتراف کند که اگر آب آن قدر کثیف نبود، اینک چیزی نبود جز جسدی که به طرف دریای باز شناور بود؟

لارس سلیگمن تلفن نموده… لارس؟ یعنی چه می خواسته بگوید؟ … خیلی با هم دوست بودند و او هم در امتحان ورودی مدرسه سلطنتی هنر های دراماتیک شرکت نموده بود. به اداره تئاتر سر زده تا پاکت سفید خودش را تحویل بگیرد. چون آنجا بود دربارهی تو هم پرسیده و بهش گفته اند که برای تو هم یک پاکت سفید هست… | یک پاکت سفید؟ یعنی حقیقت دارد؟ پس نباید وقت را تلف کرد. برگشت و فوری از در بیرون رفت. با عجله از پله ها پایین رفت و در یک چشم به هم زدن در خیابان بود. به قدری با شتاب از سراشیبی پایین دوید که به نظرش می رسید تقریباً پایش به زمین نمی رسد.

وقتی به تئاتر رسید برق آسا وارد دفتر شد. من یک پاکت سفید دارم؟ یک پاکت سفید دارم؟ دربان لبخندزنان گفت: بله خانم برگمن…مانده بودیم که چرا هنوز نیامده اید. ب، پیروز باشید. پاکت را باز کرد: امتحان بعدی در تاریخ… کلمات از زیر چشمش در می رفتند، اما پیروز شد بفهمد که از بین قطعاتی که معرفی نموده بود، اگلون اثر روستان را انتخاب نموده بودند. به نظرش می رسید که در هوا معلق است. چه قدر زندگی زیبا بود، چه قدر شانس آورده بود که بریت، عمو اوتو و زن عمو هولدا را داشت. استکهلم مجذوب کننده ترین شهر جهان بود و گستره آب تیره و براقی که تا افق دوردست و سحرانگیز به چشم می خورد، شگفت انگیزترین چیزی بود که تا آن موقع دیده بود.

از این که قبول شده بودم به قدری شادمان بودم که حتی به فکرم نرسید بپرسم چرا وقتی روی صحنه ظاهر شده بودم، داوران آن قدر بی ادب و بی توجه بودند. چند سالی گذشت تا پیروز شدم این موضوع را بفهمم؛ وقتی با آلف سیوبرگ - یکی از داوران آن روز - روبرو شدم، در رم بودم. پایان می توانستم حس کنجکاوی ام را ارضا کنم. ازش پرسیدم: بهم بگو چرا در مرحله اول امتحان آن قدر بد با من رفتار کردید؟ به قدری بی توجه بودید که مرا به فکر خودکشی انداختید. آلف طوری نگاهم کرد که گویی دیوانه شده بودم. چه می گویی؟ دیوانه یی؟ همین که وارد صحنه شدی و زدی زیر خنده کافی بود تا درباره تو کوچکترین شکی به دل راه ندهیم. اطمینان و بی پروایییی که از خودت نشان دادی تحت تأثیرمان قرار داد. مثل یک ببر به وسط صحنه پریدی. معلوم بود که کوچکترین ترسی نداری. با خودمان گفتیم، با توجه به اینکه هنوز داوطلبان زیادی در صف هستند، بهتر است وقت را تلف نکنیم. اصلاً نمی فهمم از چه چیزی ناراحتی. ممکن است تو یک چنین ورود به صحنه یی را دیگر هرگز در طول زندگی ات نتوانی تکرار کنی.

از اگلون اثر روستان صحنه یی را انتخاب نموده بود که قهرمانش پسر جوان دیوانه یی بود. اما سومین قطعه برگزیده اش، قسمتی از رویا اثر استریندبرگ بود. برایش مهم بود به هیأت داوران نشان دهد که در ایفای نقش های کمدی و تراژدی به یک مقدار توانمند است و نقش دیوانه را هم می تواند اجرا کند. حدس او درست بود، چون در پاییز 1933، اینگرید برگمن شرکت در کلاس های مدرسه سلطنتی هنر های دراماتیک در استکهلم را آغاز کرد. عمو اوتو کاملاً سر حرفش ماند. پیروزیتش را به او تبریک گفت و از آن لحظه از ابراز هرگونه تفسیری در خصوص حرفه یی که انتخاب نموده بود، پرهیز کرد. بعد ها هم فیلم هایی را که اینگرید در سوئد بازی کرد، بسیار تحسین کرد. مخالفت اولیه او فقط از آن رو بود که به عقیده اش، حرفهی بازیگری جز دردسر چیزی را به ارمغان نمی آورد، اما آن قدر روراست بود که به اشتباه خود اعتراف کند. متأسفانه آن قدر زندگی نکرد تا از تمام پیروزیت های اینگرید لذت ببرد. شکی نیست مرگ مادر که در سه سالگی اینگرید رخ داد و ده سال بعد، مرگ پدر، اثر عمیقی روی او گذاشت. پدرش ژوستوس برگمن، تنها حامی قدرتمند سال های کودکی او بود و توانست او را با محبت پرشورش سیراب کند.

خیلی به او افتخار می کردم، اگرچه کار های من همواره مایه مباهات او نبود. وقتی دختربچه بودم، تخیلی افسارگسیخته داشتم که مرا وا می داشت تا خودم را کاملاً چیز یا کس دیگری تصور کنم؛ از یک پرنده گرفته تا رعد و برق، مأمور پلیس و پستچی و حتی گلدان. روزی را به یاد می آورم که تصمیم گرفتم توله سگ شوم. وقتی پدرم به قاطعانه ترین شکل ممکن از این که مرا قلاده به گردن به گردش ببرد، اجتناب ورزید، سخت آشفته شدم. اما این موضع گیری او چندان اثری نکرد چون به محض اینکه پایم به خیابان رسید، بنا کردم به جست و خیز کردن و پارس کردن به رهگذران، به تنهی هر درختی که می رسیدم پایم را بلند می کردم. تصور نمی کنم این نمایش من او را خوشحال نموده باشد. اما شاید تمام این حرکت های من به خاطر این بود که دختر تنهایی بودم. از لباس عوض کردن خوشم می آمد. پدر هم کمکم می کرد، کلاه های مضحکی سرم می کرد و عینک به چشم یا پیپ به دهانم می گذاشت.

عشق عکاسی داشت و عاشق این بود که در عجیب ترین مدل ها جاودانه ام کند. من جلوی آیینه می رفتم و خودم را به شکل شخصیت های بی شماری در می آوردم؛ از یک خرس غول آسا گرفته تا خانمی پیر یا یک شاهزاده جوان. در تمام نقش های داستانی که از خودم در می آوردم، ظاهر می شدم. این بازی داستان سرایی را خیلی بیشتر از این که خواندن یاد بگیرم، آغاز نموده بودم. روزی پدرم بهم گفت که اگر آواز بخوانم، این بازی خیلی زیباتر می گردد. در بزرگی می توانستم یک خوانندهی اپرا هم بشوم. این طوری بود که در هشت سالگی آغاز کردم به رفتن به کلاس آواز. آن قدر آواز خواندم تا اینکه پدرم تصمیم گرفت پیانو زدن را هم یاد بگیرم و تقریباً مرا مجبور کرد؛ چون شخصاً هیچ علاقه یی به این کار نداشتم. حقیقتش، اغلب یادش می انداختم که مرا بد تربیت می نماید. دوست داشتم کسی را داشته باشم که محدودیت هایی برایم بگذارد، همان کاری که پدران و مادران بچه های دیگر انجام می دادند. می خواستم مثل همکلاسی هایم پول توجیبی هفتگی داشته باشم که معمولاً یک کرون بود، اما وقتی این را از پدرم می خواستم، دستش را در جیب می کرد و مشتی سکه جلویم می گرفت و می گفت: بیا، هرقدر دلت می خواهد بردار. زودباش. جواب می دادم: نه، نه، این خیلی زیاد است. نباید این کار را بکنی. داری لوسم می کنی، یک کرون در هفته برایم کافیست. آه، شوخی نکن. پول برای خرج کردن است. زودباش، برش دار.) نه، پدر، نمی خواهم. بیا، دو کرونور برایم کافیست. بقیه اش را بردار. باید یاد بگیری ولخرجی نکنی. خلاصه این من بودم که تربیت خودم را به او یاد می دادم. در زمینه مدرسه هم همین طور بود. پدر معتقد بود که تحصیلات از یک سطحی که بگذرد، دیگر اتلاف وقت است و آدم باید فقط همان کاری را بکند که دوست دارد.

چرا اصرار می کنی به مدرسه بروی؟ این سؤال را خنده کنان - درحالی که ده یازده سالم بود - ازم می پرسید و ادامه می داد: دیگر نوشتن و حساب کردن را بلدى. مدرسه چیزی نیست جز وقت تلف کردن. بهتر است خودت را وقف آواز بکنی. کلاس هایت آغاز شده و موسیقی هم که داری یاد می گیری. زندگی این است؛ برای خوشبخت بودن باید خلاق بود. هنر تنها راه ممکن است؛ خیلی مهمتر از اینکه پشت نیمکت بنشینی و تاریخ و جغرافی یاد بگیری. من در میان اپراخوان ها آشنا دارم. دیگر مدرسه کافی ست…