آداب و رسوم شب یلدا در مازندران ، چله شو با ماهی گرده بیج - لیتن

شب یلدا در فرهنگ مردم مازندران

شب یلدا در تمام منطقه ها ایران با برگزاری مراسم شب نشینی و جشن و سرور و خوردن خوراکی های خوشمزه زمستانی و البته گاهی هم تابستانی (مثل هندوانه) همراه است. برای مثال تهرانی های قدیم برای شب یلدا فال گردو می گرفتند، خوردن هندوانه در شب یلدا را در کنار خربزه و انار خوش یمن و با برکت می دانستند و عقیده داشتند هندوانه به خاطر گرد بودنش نماد خورشید است.

یا یزدی ها که به شب یلدا شولی چله می گویند و حتما باید در این شب آش سنتی شولی را میل نمایند. اما آداب و رسوم شب یلدا در مازندران تقریباً در اغلب شهرهای این استان مشترک است و یکی از مجذوب کننده ترین رسوم شب یلدا در کشور در شهرهای این استان اجرا می گردد.

چله شو به زبان مازندرانی یعنی شب چله و این عبارتی است که مردم این استان برای شب یلدا به کار می برند. آداب و رسوم مردم مازندران در شب یلدا همچون دیگر استان های کشور، بسیار مجذوب کننده است. در این شب مردم با تماشا هم در کوچه و خیابان و تبریک شب یلدا به زبان شمالی و مازندرانی این روز را برای هم به یاد ماندنی تر می نمایند.

آداب و رسوم چله شو در کلاردشت

شب یلدا یا به زبان محلی چله شو در مازندران آیین و رسوم خاصی دارد. تدارکات این شب مهم از چند روز قبل شروع می گردد و در آخرین روز ماه پاییز کارها همراه با خانه تکانی و دانه کردن انار و پاک کردن برنج برای شام شب ادامه پیدا می نماید.

اطلاع از آخرین مطالب مجذوب کننده و پرهوادار

یکی از آداب و رسوم شب یلدا در منطقه های مثل کلاردشت این است که از سال های دور رسم بر این بوده که حتما برای شام ویژه شب یلدا سبزی پلو همراه با مرغ، اردک یا ماهی بخورند و با خوردن این غذا به استقبال زمستان بفرایند.

در گذشته زنان کلاردشتی از چند روز قبل از شب یلدا به صحرا می رفتند تا با دستان خودشان سبزی های مخصوص سبزی پلو شام شب یلدا را بچینند و آماده نمایند. فسنجان با مرغ یا اردک و نیز کوکو سبزی هم یکی دیگر از غذاهای مخصوص مهمانی شب یلدا در اغلب شهرها و روستاهای مازندران از جمله کلاردشت است.

تنقلات و خوراکی های شب یلدا در مازندران

خوردن انار، ماست، میوه، آجیل و تنقلاتی مثل گندم برشته، تخم بو داده هندوانه و کدو، کدو حلوایی پخته و مزه دار شده با دارچین و عسل، ازگیل یا کنوس، آجیل و میوه خشک که به همه آن ها شب چره می گویند از جمله آداب و رسوم شب یلدا در مازندران و از اوجب واجبات است.

در آیین و رسوم شب یلدا در مازندران به میوه های شب یلدا کِنِس می گویند. در سفره شام شب یلدا حتما باید یکی از انواع پلو با برنج تدارک دیده گردد چون به اعتقاد قدیمی ها خوردن برنج یا گندم در این شب شگون دارد و به سفره آن ها در تمام روزهای سال برکت می دهد.

شب نشینی و شعرخوانی به زبان محلی از آداب و رسوم شب یلدا در مازندران

یکی از مهم ترین آداب و رسوم شب یلدا در مازندران مثل سایر نقاط ایران شب نشینی است. در مازندران معمولا رسم بر این است که اگر افراد فامیل برای شام دور هم جمع نشوند حتما برای شب نشینی بعد از شام با هم از چند روز قبل قرار و مدار می گذارند و معمولا همه افراد برای شب نشینی به خانه بزرگ تر فامیل می فرایند و تا پاسی از شب با خوردن خوراکی های مخصوص شب یلدا بیدار می مانند.

گاهی هم برای تفریح شب یلدا با هم کشتی می گیرند یا مچ می اندازند، شعرها و آوازهای قدیمی برای شب یلدا به زبان مازندرانی و منظومه های امیری و طبری می خوانند یا با اشعار حافظ فال می گیرند.

یکی از شعرهایی که مازنی ها به شکل آواز در مراسم شب یلدا دورهم می خوانند:

اَی بیَمو چِلّه شو

بَخِر بَخِره نصفه شو

کئی تیم و اِنارتیم

دَکِردِمه شه بِتیم

بِشتِزیک بَوین جان

دِرِس هَنموده می نَنجان

هندونه رِه قف بَزِن

قَچِل قَچِل تب بَزِن

تا سِواءی کِرسی بِن

هَی شون بَکِش می اِشکِم

چله شو دور یک میزد یلدایی

در زبان مازندرانی به میز یا سفره ای که خوراکی های شب یلدا را روی آن می چینند میزد می گویند. در فرهنگ بومی مازندران برای شب یلدا این میزد که معمولا روی یک کرسی چیده می گردد پر است از انواع میوه های مختلف، مغزها و آجیل و انواع دانه های بو داده.

جالب است بدانید که ایرانیان باستان این شب را شب تولد الهه مهر میترا می پنداشتند و به همین دلیل این شب را جشن می گرفتند و سفره ای رنگین می گستردند ومیزد نثار می کردند. میزد نذری یا ولیمه ای بود غیر نوشیدنی، مانند گوشت و نان و شیرینی و حلوا. مازندرانی ها اعتقاد دارند در این شب بهتر است میوه هایی که دانه بیشتری دارند را میل نمایند (مثل انار و هندوانه) که نمادی از برکت و حاصلخیزی و باروری هستند.

علاوه بر این فلسفه خوردن انار و هندوانه را هم رنگ سرخ شان می دانند که سرخی خورشید را در تاریکی طولانی ترین شب سال تداعی می نماید. حتی در گذشته که انار و هندوانه کمتر بود زنان خانه این میوه ها را در یک جای امن و دور از دسترس بچه ها (حتی آویزان در یک چاه آب) نگه می داشتند تا در شب یلدا برای مهمانان بیاورند. گذاشتن گل های طبیعی و سبزه روی میز شب یلدا یا سفره چله شو یک رسم دیگر در میان آداب و رسوم شب یلدا در مازندران است.

اعتقادات مازنی ها در خصوص شب یلدا؛ هندوانه بخورید تا دندان درد نگیرید

خوردن هندوانه در آداب و رسوم شب یلدا در مازندران مثل سایر نقاط ایران جایگاه ویژه ای دارد. آملی ها معتقدند اگر در شب یلدا هندوانه بخورند دچار سکته قلبی و خفقان نمی شوند. اهالی شهسوار هم معتقدند خوردنی های شب چله بهتر است چهل عدد باشد و مهم ترین خوراکی از این چهل عدد هندوانه است.

چرا که با خوردن هندوانه شب اول چله از گرمای تابستان سال دیگر جلوگیری می نماید. ساروی ها هم می گویند اگر کسی در شب یلدا یک قاچ هندوانه بخورد در طول سال به دندان درد مبتلا نمی گردد و کسی هم که حاجتی دارد در این شب حاجت روا می گردد.

در بعضی از روستاهای مازندران هم برای خیر و برکت یک بره سفید کوچک می خرند و به خانه می آورند. در سال های دور اهالی روستاهای دور افتاده که به بستنی دسترسی نداشتند با برف و شکر یک ترکیب سرد و خوشمزه درست می کردند تا به عنوان دسر شب یلدا فالوده هم میل نموده باشند.

بعضی از خانواده های قدیم مازنی برای شام شب چله برنج با گوشت خروس آماده می کردند، اما در سال های اخیر اردک، غاز، بوقلمون، ماهی (به ویژه ماهی سفید شکم پر) به سفره شام شب چله اضافه شده است.

طبخ انواع کیک و شیرینی محلی برای شب یلدا

کیک و انواع شیرینی دستپخت زنان و دختران خانه از جمله خوشمزه ترین تنقلات و دسر شب یلدا یا چله شو هستند. یکی از خوشمزه ترین شیرینی های خانگی که در گذشته برای چله شو پخته می شد پشت زیک یا همان سوهان کنجدی بود که با نیشکر درست می شد. این شیرینی ساده که شامل شکر،کنجد یا گردو است حسابی میان میهمانان هوادار داشت.

طرز تهیه شیرینی پشت زیک هم ساده و جالب است. برای تهیه این شیرینی شکر را به اصطلاح مات می دهند، به این ترتیب که شکر را تا وقتی که به حالت عسلی دربیاید حرارت می دهند. سپس کنجد یا گردوی خرد شده را به آن اضافه می نمایند و با وردنه پهن می نمایند و وقتی که سرد شد شیرینی را به صورت لوزی برش می دهند.

آداب و رسوم شب یلدا در مازندران ؛ کلاردشتی ها تودلی می خورند

شب یلدا یا به زبان محلی چله شو یا چله شِی در زندگی مردم کلاردشت آیین و رسوم خاصی دارد. در این شب، زنان خانه از صبح روز آخر پاییز خانه را برای برپایی یک مراسم کوچک سنتی آماده می نمایند . بعضی از خانواده ها در شب یلدا، پیش یا پس از خوردن شام، برای شب نشینی به خانهً خویشاوند بزرگ تر می فرایند. در مراسم شب یلدای کلاردشتی ها ابتدا با میوه و شیرینی از میهمانان پذیرایی می گردد و خانم خانه شام را معمولا دیر سرو می نماید.

کلاردشتی ها برای شام شب یلدا حتما برنج می پزند چرا که مردم منطقه اعتقاد دارند که این شب یک شب خوب و شادی آور است و شگون ندارد که بدون غذا باشند. سفره شام معمولا شامل بورانی اسفناج، کوکو سبزی، سبزی پلو با مرغ، بوقلمون یا ماهی گرده بیج (در واقع ماهی سفید شکم پر یا به اصطلاح خودشان تودلی) است.

کلاردشتی ها سبزی پلو را با سبزی فراوان و روغن گوسفندی طبخ می نمایند. به سلیقه زنان خانه شاخه ای از گل یا سبزه هم در سفره چله شو قرار داده می گردد. ماهی سفید غذای شب یلدا در گیلان هم هست و خوردن آن بر هر گیلانی واجب است.

فال گرفتن از آداب رسوم شب یلدا در استان مازندران

مردم مازندران در شب یلدا رسم جالبی برای فال گرفتن دارند. در بعضی از خانه ها مراحل فال گرفتن درست مثل دیگر شهرهای ایران با دیوان حافظ گرفته می گردد. برای گرفتن فال حافظ در شب یلدا بزرگ فامیل به نیت تک تک جوانان جمع فال می گیرد و با صدایی بلند می خواند.

اما مردم مازندران یک نوع فال جالب با گردو نیز در شب یلدا می گیرند. برای این کار یک سینی بزرگ گردو را روی سفره یلدا می گذارند. در انتهای شب هر فرد چشم هایش را می بندد و مقداری گردو از سینی بر می دارد. تقریباً هر نفر 5 تا نهایتاً 6 گردو برمی دارد و شب موقع خواب گردوها را زیر تشک خود می گذارد. صبح که بیدار شدند همه گردوها را می شکند. اگر گردوها سفید و خوب بودند، یعنی فال خوب بوده و نیت آن فرد برآورده خواهد شد.

یکی دیگر از شیوه های جالب فال گرفتن در مازندران فالگوش ایستادن است. در این نوع فال دو زن یا دختر یک کلید و آینه در دست می گیرند و سر راهی می ایستند. سپس نیت می نمایند و با گوش دادن به صحبت عابرانی که رد می شوند، فال خود را تعبیر می نمایند.

شب یلدا؛ شب عیدی و خرجی و تیکه ای برای تازه عروس ها در مازندران

یکی دیگر از آداب و رسوم شب یلدا در مازندران عیدی دادن به کوچک ترهاست. یک رسم دیگر این است که دختران جوان صورت خود را می پوشانند و به میان جمع می رود. اگر دیگران بتوانند فرد را تشخیص بدهند نشانه خوبی است و به قول معروف احتمالا بخت آن دختر باز می گردد. از سوی دیگر اگر خانواده ای در آن سال برای پسرشان نامزد گرفته باشند به اصطلاح برای او خرجی می فرستند. این خرجی شامل موادی مثل مرغ، ماهی، اردک یا بوقلمون در کنار تمام میوه ها، آجیل و شب چره های شب یلدا است.

بردن تیکه ای برای شب یلدای تازه عروس در کلاردشت

در شهرستان کلاردشت مازندران برای دخترانی که عقد نموده اند و هنوز در خانه پدر هستند از طرف خانواده داماد شام می فرستند. به این ترتیب که تمام مایحتاج شب یلدا به علاوه بوقلمون، مرغ یا ماهی و یک بشقاب کوکو سبزی را در یک مجمع می چینند و به همراه یک هدیه که اصطلاحا به آن تیکه ای می گویند بعد از غروب آفتاب به در خانه عروس می فرستند. شب نشینی چله شو در این منطقه معمولا تا نزدیکی های صبح ادامه دارد. بعضی هم معتقدند اگر کسی در این شب بخوابد روزی و درآمدش کم می گردد.

دلجویی از خانواده های عزادار و قول و قرار عروسی

دلجویی از خانواده های عزادار که پیش از شب یلدا عزیزی را از دست داده اند یکی دیگر از آداب و رسوم شب یلدا در مازندران و به خصوص منطقه های مثل کلاردشت است. در صورت وقوع چنین اتفاقی اهالی فامیل و دوستان چندان به شادی نمی پردازند. بزرگان و بستگان درجه یک، شب چله را در این خانواده ها سپری می نمایند تا از آن ها دلجویی نمایند.

علاوه بر این اگر دو خانواده قصد داشته باشند با هم وصلت نموده و دختر و پسرشان را عروس نمایند، یکی از خوش یمن ترین شب ها را برای گذاشتن قول و قرار عقد و عروسی چله شو یا همان شب یلدا می دانند. بزرگان قوم اعتقاد دارند که در این شب زمین نفس می کشد و از این به بعد روزها به مقدار یک جو بلند شده و شب ها کوتاه می شوند.

قاشق زنی از آداب و رسوم شب یلدا در مازندران

یکی از جالب ترین آداب و رسوم شب یلدا در رامسر قدیم و بعضی شهرها و روستاهای مازندران مراسم قاشق زنی است. در این مراسم زن یا دختران روی صورت خود چادر می اندازند و یک قاشق چوبی بزرگ یا ظرف در دست می گیرند و به در خانه همسایه ها می فرایند. سپس قاشق خود را به سمت همسایه ها می گیرند و بدون این که حرف بزنند از او درخواست می نمایند تا داخل آن را با انواع تنقلات یلدا پر کند. بعد از جمع شدن انواع تنقلات شب یلدا در مازندران آن ها را به فردی که لال است یا لکنت زبان دارد، می دهند تا درمان گردد.

سوالات متداول

مهم ترین غذاهای شب یلدا در مازندران چیست؟

سبزی پلو و ماهی و فسنجان از مهم ترین غذاهای شب یلدا در مازندران هستند.

خوشمزه ترین شیرینی خانگی مازندران در شب یلدا چیست؟

آماده کردن شیرینی پشت زیک یا همان سوهان کنجدی که با نیشکر تهیه می گردد، از آداب و رسوم شب یلدا در مازندران است.

آداب و رسوم مردم مازندران برای فال گرفتن شب یلدا چگونه است؟

مردم مازندران در شب یلدا از دیوان حافظ، گردو و فالگوش ایستادن برای فال گرفتن استفاده می نمایند.

نوشته های مرتبط

جالب ترین آداب و رسوم شب یلدا در شهرهای مختلف ایران

9 تفریح جالب و متفاوت برای بچه ها و بزرگ ترها در شب یلدا 1400

عجیب ترین آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای مختلف جهان

تفاوت برنج کشت اول و کشت دوم ایرانی؛ کدام برنج بهتر است؟