معماری پایدار چیست؟ از تاریخچه تا نمونه های شاخص در ایران و دنیا - لیتن

جهت دریافت خدمات اجرای روف گاردن با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. روف گاردن و بام سبز با بهترین قیمت و بهترین کیفیت را از ما بخواهید.

منظور از پایداری در معماری ساخت سازه هایی نیست که صرفاً مقاومت بالایی داشته باشند بلکه به این معنی است که سازه شرایط حال محیط زیست را در نظر بگیرد و بر اساس آن ها ر کوشش برای برطرف احتیاج های خود باشد. این موضوع را می توان در بسیاری از سازه های قدیمی به خصوص در مناطق کویری کشورمان ایران مشاهده کرد که بسیاری از شرایط اقلیمی و بوم شناختی در آن ها رعایت شده است.

در هر صورت نوع زندگی شهرنشینی امروزه خود لازم یک مفهوم متفاوت تر است. این احتیاج و الزام موجب گسترش سبکی از معماری تحت عنوان معماری پایدار شده است که در آن حداکثر کوشش در جهت کاهش اثرات منفی معماری جدید بر محیط زیست است.

هدف از معماری پایدار

هدف از معماری سبز ایجاد مدل هایی است که از محیط زیست محافظت می نمایند و خود را با شرایط موجود محیط زیست بر حسب فضا و انرژی، استفاده از آب و منابع وفق داده اند. اهداف گوناگونی برای معماری پایدار بیان شده اند ولی می توان که مهم ترین آن ها را در موارد زیر خلاصه کرد:

1. استفاده از مواد اولیه و مصالح محیط زیست دوست
2. طراحی های هماهنگ با منطبق با محیط زیست
3. به حداقل رساندن مصرف سوخت های فسیلی
4. استفاده از انرژی های تجدید پذیر به ویژه انرژی های خورشیدی به عنوان جایگزینی برای سوخت های فسیلی
5. به حداقل رساندن تأثیر بر محیط زیست پیرامون
6. مدنظر قرار دادن محیط زیست و استفاده از آن به نفع خود

تاریخچه معماری پایدار

با شروع انقلاب صنعتی در سال 1830 میلادی و رشد روز افزون دانش بشری، تغییرات گوناگونی نیز در زندگی انسان رخ داد. تحول صنعتی، انسان را از زندگی در طبیعت به زندگی در شهر کشانید. با پیشرفت فناوری، الگوی زندگی دستخوش دگرگونی شد، به نحوی که انسان ها برای گرم کردن خود به جای پوشش بیشتر و استفاده از لباس های گرم، از سوخت های فسیلی به عنوان گرم نماینده استفاده نمودند. بادگیرها، سایبان ها و نورگیرها در ساختمان جای خود را به تأسیسات گرمایشی و سرمایشی دادند؛ به این ترتیب شهرها انرژی را مصرف نموده و به جای آن زباله و آلودگی ایجاد می نمایند.

در اواخر دهه 1980، انقلابی در دنیای معماری در جریان بود. این جریان در حالی شکل گرفت که یکی از معماران خوش بیان شهر کانزاس در آمریکا به نام باب برکبیل در کوشش برای متقاعد کردن موسسه معماران آمریکا برای حفظ بیشتر محیط زیست برآمد. به طور کلی ریشه اصلی نهضت محیط زیست و معماری پایدار فارغ از احتیاجهایی که سبب شکل گیری انواع مختلف ساختمان ها گشت، به قرن 19 باز می گردد و می توان جان راسکین و ویلیام موریس و ریچارد لتابی را از پیشگامان نهضت معماری پایدار محسوب کرد. برای درک بیشتر تاریخچه پر فراز و نشیب توسعه معماری پایدار بد نیست نگاهی دقیق به شکل زیر بیاندازید.

اصول معماری پایدار

امروز اصول زیادی از سوی سازمان های بین المللی و ملی مختلف برای توسعه پایدار مطرح شده است. سازمان ملل به طور خیلی کلی به پنج اصل معماری پایدار اشاره می نماید که عبارتند از:

1. محیط و فضای داخلی سالم
2. بهره وری و استفاده کارآمد از منابع
3. استفاده از مواد و مصالح محیط زیست دوست
4. شکل و فرم محیط زیست دوست
5. طراحی خوب در تطابق با محیط زیست

همانطور که مشاهده می کنید این پنج اصل بسیار کلی هستند و از گوشه و کنار آن ها می توان اصول دیگری نیز استخراج کرد. از این رو با توجه به اصول ارائه شده از سوی سازمان ملل، می توان 9 اصل جامع و کامل را برای معماری پایدار یا معماری سبز در نظر گرفت که در زیر به آن ها اشاره شده است.

1- بهره وری انرژی

اصول معماری پایدار در برگیرنده معیارهای مختلفی است که همه آن ها بهره وری انرژی را طلب می نمایند. بهره وری انرژی به وسیله طراحی امکان پذیر است. به طوری که در این طراحی باید مصرف انرژی کاهش داده گردد، به عبارتی باید از مصرف سوخت های فسیلی کاسته و به جای آن جایگزین های محیط زیست دوست و منابع انرژی پایدار مانند آب و خورشید استفاده کرد. به عنوان مثال، معماری سبز الگوهای طبیعی گردش هوا و نوردهی طبیعی را به منظور کاهش احتیاج به گرما، تهویه هوا و نوردهی مصنوعی در طول روز مد نظر قرار می دهد. طراحی های سبز به بیانی بسیار ساده بر کاهش هزینه های گرمایشی، نوردهی، تهویه هوا و استفاده های دیگر از انرژی برق تمرکز دارند.

2- بهره وری آب

معماری پایدار با الهام دریافت از محیط زیست پیرامون جهت حفظ کیفیت آب و کاهش مصرف آب و فراوری فاضلاب صورت می گیرد. معماری پایدار عنوان می نماید که در کل دوره ساخت و ساز، آب قابلیت استفاده مجدد را دارد. علاوه بر این معماری پایدار اطمینان حاصل می نماید که در کل چرخه عمر سازه نه تنها بهره وری مصرف آب بالا باشد، بلکه همچنین بر حفظ کیفیت سیستم های آبی پیرامون و استفاده از مکانیسم های استفاده مجدد از آب متمرکز می گردد.

3- استفاده مناسب و بجا از زمین

این اصل به معنای استفاده از مکان مناسبی برای توسعه سازه در جهت حذف و نگهداری از محیط زیست پیرامون و استفاده از مواد و مصالح بومی است. به عبارتی سعی گردد که از ساختار طبیعی زمین به نفع خود استفاده کنیم و ایجاد تغییرات در آ نرا به حداکثر برسانیم.

4- تأثیر حداقلی بر محیط زیست

تا به امروز اثبات شده است که پروژه های ساخت و سازی مسئول بیش از 50 درصد از آسیب های زیست محیطی و تخریب سیستم های طبیعی هستند. این اصل معماری پایدار بر گوش دادن و توجه به این تأثیرات زیست محیطی متمرکز شده است؛ به عبارت دیگر این اصل بر جلوگیری از تخریب محیط زیست در طول فرایند ساخت و ساز، مدیریت ضایعات و استفاده کنترل شده از منابع تأکید دارد. طراحی باید به گونه ای باشد که به حفظ منابع طبیعی، بهبود کیفیت آب و هوا و حفاظت از اکوسیستم های و تنوع جانوری یاری کند.

5- استفاده از مواد و مصالح بومی

استفاده و مدیریت مناسب از مواد و مصالح در ساخت و ساز نیز یکی دیگر از جنبه های مهم معیاری معماری پایدار است. در فرآیند ساخت و ساز باید تکنیک مناسب به کار گرفته گردد. این تکنیک باید با استفاده از مواد و مصالح بومی دوستدار محیط زیست صورت گیرد.

6- هزینه نگهداری پایین

همانطور که همه ما میدانیم، هزینه های عملیاتی و نگهداری مرتبط با مکانیسم های مرسوم ساخت و ساز بسیار بالا است و مواد اولیه قابل توجهی را نیز طلب می نمایند. طراحی پایدار استفاده از مواد و تکنیک های ساخت و سازی را تسهیل می نماید که یاری شایانی به کاهش هزینه های عملیاتی و ساخت و ساز می نمایند. این اصل معماری پایدار؛ استفاده از محصولات بومی تجدید پذیر، فلزات قابل بازیافت رنگ های قابل بازیافت را ترویج می دهند. استفاده از محصولات تجدید پذیر و قابل بازیافت، در عین حال که از عملکرد بالای طراحی و سازه اطمینان حاصل می نماید، در آن واحد هزینه های نگهداری بلند مدت را نیز کاهش می دهد.

7- کاهش فراوری فاضلاب و ضایعات

معماری پایدار، تقاضا برای کاهش اتلاف آب، انرژی و مواد را در طول ساخت و ساز و بعد از آن به پیش می راند. بر اساس این اصل، معماری پایدار راه ها و روش های ساده تری را برای کاهش مقدار مصرف محصولات و متعاقباً کاهش فراوری ضایعات ارائه می دهد؛ که از آن جمله می توان به استفاده از ترکیب های آلی و سیستم های مدیریت ضایعات محیط زیست دوست اشاره نمود.

8- استفاده از انرژی های تجدید پذیر

این اصل در کوشش است تا انرژی های تجدید پذیر را به طراحی معماری تزریق کند. استفاده از انرژی باد، انرژی خورشیدی و بیوگاز نمونه هایی از فناوری های انرژی تجدید پذیر هستند. بر اساس این اصل طراحی باید بر اساس موقعیت جغرافیایی صورت گیرد تا بتوان از پتانسیل انرژی های تجدید پذیر در دسترس استفاده کامل کرد. از نمونه شاخص این اصل در طراحی می توان به خانه مشا در دماوند اشاره نمود.

9- کیفیت فضای داخلی

کیفیت فضای درونی سازه نیز بخشی از اصول معماری پایدار است. معماری پایدار باید ویژگی هایی همچون فضای داخلی راحت با تأکید بر طبیعی دما و تهویه مناسب طبیعی و عدم استفاده از محصولات تجدید ناپذیر را در این اصل مدنظر قرار دهد.

مهم ترین مزیت های معماری پایدار

• کاهش هزینه
• افزایش بهره وری
• بهبود سلامت و بهداشت
• به حداقل رساندن ضایعات و فاضلاب
• استفاده درست تر و مناسب تر از مواد و مصالح
• حفاظت از محیط زیست
• کاهش آلودگی صوتی
• بهبود کیفیت زندگی

مثال هایی از معماری پایدار در ایران و دنیا

در سرتاسر دنیا به خصوص در کشورهای توسعه یافته، ساخت ساختمان ها بر پایه معماری پایدار به یک نوع رقابت تبدیل شده است و می توان به نمونه های شاخصی از آن ها اشاره نمود که در ادامه چند مورد از آن ها ذکر شده است.

استادیم ملی المپیک پکن تحت عنوان آشیانه پرنده که توسط معماران سوئیسی در المپیک 2008 ساخته شده است. از ویژگی های آن می توان به استفاده از انرژی خورشیدی و گردآوری آب باران اشاره نمود.

ساختمان مرکزی توسعه پایدار در منطقه مونترال کانادا به عنوان الگو و مدل این سبک شناخته شده است. از ویژگی های آن می توان به تهویه هوای طبیعی، استفاده از شیشه های قابل بازیافت سیستم گرمایش و سرمایش طبیعی اشاره نمود.

برج بانک ملی آمریکا که یک ساختمان 55 طبقه عظیم از ویژگی های آن می توان به کنترل و نظارت بر فراوری دی اکسید کربن، مصرف آب کمتر و استفاده از چراغ های محیط زیستی اشاره نمود.

با توجه به گسترش سبک معماری پایدار، در سال های اخیر پروژه های کوچک و عظیم زیادی اجرا شده است که از مهم ترین آن ها می توان به برج های مسکونی سبز کوثر مشهد، خانه مشا در دماوند ساختمان اداری ترمه در همدان اشاره نمود.

خانه مشا در دماوندبرج های مسکونی سبز کوثر مشهدساختمان اداری ترمه در همدانمنبع: ویکی ساختمان